کارگاه ها و آزمایشگاه های فرش

کارگاه رنگرزی سنتی:

با گسترش هنر قالیبافی در دوران بعد از اسلام ، هنر رنگرزی نیز توسعه یافت . بی شک ، وفور و تنوع گیاهان رنگزا در نقاط مختلف ایران دراین امر نقش به سزایی داشته است . وجود نمونه های منحصر به فرد قالیهای ایرانی در موزه های جهان شاهد این ادعاست.
از مهمترین مراکز رنگرزی ایران می توان به فارس ، آذربایجان ، اصفهان ، خراسان ، مرکزی، کاشان ، کرمان ، یزد، لرستان ، همدان و ترکمن صحرا اشاره کرد .

رنگین نمودن الیاف یا پارچه های ابریشمی ، پشمی ، کرک، و پنبه را بااستفاده از مواد طبیعی که منشا ء گیاهی یا حیوانی دارند ، با کمک روشهای قدیمی و کاملا" سنتی رنگرزی می گویند .
حد اقل تا یک قرن پیش که رنگینه های شیمیایی نا شناخته بودند ، الیاف مورد استفاده در نساجی بطور سنتی رنگرزی می شدند .
در کشور ما بیش از صد نوع رنگینه گیاهی به ثبت رسیده که از نظر ثبات از درجات مختلفی برخوردار است و بعضی از آنها دارای ثبات کمی بوده وبرای عوض کردن " شید " رنگهای دیگر استفاده می شوند.
رنگرزی سنتی ، با وجود تفاوتهایی که در مناطق مختلف وجود دارد ، دارای فرمول مشخصی است . ابریشم یا پشمی که با مواد گیاهی رنگرزی می شود دارای نوعی جذابیت و زیبایی است که به مرور زمان و در اثر استفاده و قرار گرفتن در معرض نور و مواد قلیائی و .... نه تنها از ارزش آن کاسته نمی شود بلکه به ثبات و درخشندگی آن نیز افزوده می شود . علاوه بر این ، رنگهای سنتی ( گیاهی و حیوانی ) حاصل تجربه صدها ساله مردمان سخت کوش سرزمینی است که همواره با اقتباس از طبیعت به زندگی خود رنگ بخشیده اند ، به این سبب از ارزش معنوی و مادی بسیاری برخوردار هستند .
بطورکلی رنگرزی سنتی با دو دسته رنگ انجام می شود :
1- رنگهای گیاهی
2- رنگهای حیوانی
 رنگهای گیاهی :
دسته ای از گیاهان دارای رنگینه ها یی با ثبات عالی و متوسط هستند و در رنگرزی سنتی نقش موثری دارند . روناس اسپرک- نیل ( ثمل )- گل بابونه -  برگ انگور عسگری- چغندر- پوست پیاز- سرخس عقابی – برگ درخت توت وسمه- گل رنگ- گل جعفری- برگ انجیر- گندل- غوز پنبه- خون سیاوش - پوست انار – بلوط- پوست گردو- هلیله - سماق -  بنه ( پسته وحشی )- اکالیپتوس- گزنه- گنیما - شوند ( پلم )- لرگ -  زعفران -  تیره سرخاب- خوشک ( مردال آغاجی یا تور بیت )- جا شیر    ( کما یا شوید و مشی )-  هون - از گیا هانی هستند که در ایران یافت شده و از رنگینه های آنها در رنگرزی استفاده می شده است .
رنگهای حیوانی :

یکی از انواع رنگهای حیوانی قرمز دانه است. قرمز دانه از حشره ایی به همین نام تهیه می شود. این حشره که به شکل نخودی فشرده است و شبیه به کفش دوزک  می باشد. اغلب بر روی درختان بلوط ، سرو ، کاج و کاکتوس زندگی می کنند. در آسیا ، اروپا ، آفریقا و آ مریکای جنوبی فراوان است.  
 مباحث کارگاهی:

-        آماده سازی کلاف

-        آماده کردن حمام رنگرزی (محاسبه نسخه رنگرزی)

-        شستشوی خامه قبل از رنگرزی

-        روش های مختلف دندانه دادن پشم و مقایسه آن ها در جذب رنگ

-        رنگرزی پشم با روناس

-        رنگرزی پشم با اسپرک، برگ مو،جاشیر

-        رنگرزی پشم با پوست گردو، پوست انار

-        رنگرزی پشم با قرمزدانه

-        رنگرزی پشم با نیل

-        رنگرزی دو مرحله ای خامه جهت حصول فام سبز

-        رنگرزی ابریشم با روناس

-        شستشوی خامه بعد از رنگرزی

-        رنگرزی با پوست پیاز، زردچوبه، جفت، سماق و ...

-        رنگرزی پنبه با روناس و نیل

-        رنگ همانندی

-        رنگرزی با پساب رنگی

-        رنگرزی پشم بصورت نایکنواخت

آزمایشگاه رنگرزی شیمیایی:

پیشرفتهای صنعتی و تغییرنظام تولید ، همینطور مشکلات درتهیه و گاه مقرون به صرفه نبودن رنگهای گیاهی و حیوانی ، محققان را بر آ ن داشت تا دست به تهیه ترکیبات جدیدی از مواد شیمیایی و تولید رنگ از آ نها بزنند . اولین رنگ مصنوعی " آ نی لین زرد " بود که در قرن 18 میلادی ساخته شد .
رنگهای شیمیایی مورد استفاده در رنگرزی شامل سه گروه هستند :
- رنگهای اسیدی : شامل رنگهای اسیدی قوی ، میلینیگ و سوپر میلینیگ می باشد .
- رنگهای پره متالیزه ( متالیک ) : به واسطه وجود کمپلکس فلزی در داخل مولکول رنگ ، ثبات خوبی در برابر شستشو و نور از خود نشان می دهند . این رنگها به نوبه خود دارای انواع پر متالایز (متال کمپلکس)1:1 و 1:2 می باشد.
- رنگهای دندانه ای : کاربرد شان مثل رنگهای طبیعی است . چون این رنگها با دندانه کروم به ثبات ممکن می رسند . به همین علت به آنها رنگهای کرومی نیز می گویند .
- رنگهای خمی : به جز نیل شیمیایی ، استفاده از این رنگها چندان مناسب نیست . زیرا علی رغم ثبات خوبشان ، با عدم توجه به نکات کاربردی آنها ، باعث پوسیدگی الیاف خواهند شد .
- رنگها ی ر اکتیو : جدیدترین نوع رنگهای عرضه شده به بازار هستند . بیشتر برای رنگرزی الیاف سلولزی بکار می روند و برای پشم کمتر بکار برده می شود .
- رنگهای مستقیم : دارای ثبات شستشویی ضعیفی هستند .بیشتر برای رنگرزی الیاف سلولزی بکار میروند.
- رنگهای گوگردی :رنگهایی هستند که از ترکیبات آلی با سولفیت سدیم ( Na2s ) حاصل می شوند . باید دانست که هر رنگی را که گوگرد داشته باشد ، گوگردی نمی نامند .

مباحث آزمایشگاهی:

-        آشنایی با تجهیزات و ابزارهای کاربردی

-        آماده کردن حمام رنگرزی (محاسبه نسخه رنگرزی )

-        رنگرزی پشم با رنگ های اسیدی

-        رنگرزی پشم با رنگ های متال کمپلکس

-        رنگرزی پشم با رنگ های دندانه ای(هر سه روش)

-        رنگرزی پشم با رنگ های راکتیو

-        رنگرزی ابریشم با رنگ های اسیدی ومتال کمپلکس

-        رنگرزی پنبه با رنگ های مستقیم

-        رنگرزی پنبه با رنگ های راکتیو و رنگ های خمی و رنگ های گوگردی

-        رنگ همانندی پنبه، پشم، ابریشم

-        رنگرزی الیاف مصنوعی

آزمایشگاه علوم الیاف

پیشرفت تمدن در طول تاریخ در اثر خواسته ها و آرزوهای انسان بوجود آمده است. به این دلیل انسان در هر زمان از امکانات موجود به طریقی استفاده کرده است که بتواند آسایش و راحتی او را بیشتر تامین کند.

در زمانی از طول تاریخ انسان دریافت که رویش مویین پوست حیوانات و رشته های نازک و بلند برخی از گیاهان آمادگی دارند که بوسیله تابیده شدن به دور خود، رشته های بلندتری را تشکیل دهندکه موسوم به نخ است.

به این ترتیب بود که الیاف طبیعی نظیر پشم، ابریشم و پنبه و دیگر الیاف هر یک به نحوی شناخته شدند و انسان نیازمند، جهت استفاده از آن ها روش های عملی و فنی لازم را ابداع کرد و همزمان با کاوش ها و یافته های دیگر، رفته رفته تکنیک ها و روش های مکانیکی ساده و اولیه را کشف کرد و وسایلی ساخت که بتواند از منابع طبیعی موجود حداکثر استفاده را ببرد.

انواع مختلف الیاف به دو طبقه اصلی طبیعی و مصنوعی تقسیم می شوند. الیاف طبیعی الیافی هستند که بطور طبیعی فراهم می شوند. الیاف مصنوعی به الیافی اطلاق می شود که به خودی خود وجود ندارند و با استفاده از مواد خام اولیه و یا سایر مواد شیمیایی و بکار بردن روش های صنعتی تهیه می شوند.

الیاف طبیعی برحسب منشا طبیعی به سه گروه فرعی الیاف گیاهی، الیاف حیوانی، الیاف معدنی تقسیم می شوند.

عناوین برخی از آزمایش هایی که در این آزمایشگاه انجام می گیرد:

- تهیه نمای طولی و مقطع عرضی الیاف ومشاهده آن ها توسط میکروسکوپ

- شناسایی الیاف با تست سوزاندن و حلالیت

- اندازه گیری نمره نخ

- اندازه گیری تاب و استحکام نخ های تک لا و چند لا

- اندازه گیری رطوبت الیاف

آزمایشگاه شیمی کاربردی فرش:

شیمی از زمانهای قدیم دارای اهمیت بسیار می باشد. تاریخ پر از افسانه های کیمیاگری، کیمیا گران و رویاهای انسان در رسیدن به غیر ممکن ها بوده است. تریدی نیست که دنیای امروز تا حد قابل     ملاحظه ای بر اثر فعالیتهای شیمی دانان شکل گرفته است. شیمی کاربردی در دنیای امروز به تکنولوژی حرف اول را می زند. هنر صناعی فرش نیز تحت تاثیر قرار گرفته است و تولید انواع رنگهای شیمیایی، ترکیبات ضد بید، نرم کننده، انواع شوینده ها و .... بر اساس پیشرفت تکنولوژی در شیمی بوده است.

مباحث آزمایشگاهی :

-        رعایت ایمنی در آزمایشگاه ( در کار با وسایل ، مواد شیمیایی و ....)

-        آشنایی با ابزار و لوازم آزمایشگاهی و نحوه بکارگیری آنها

-        تشخیص اسید و باز توسط شناساگرها ( محلول سازی ، درصد وزنی/ درصد وزن حجمی) به غلظت های دلخواه

-        مواد شیمیایی: اسید و بازها، نمک ها و سایر عناصر شیمیایی و نحوه کاربرد

-        تیتراسیون

-        تعیین سختی آب

-        تقطیر

آزمایشگاه شیمی تجزیه

آشنایی با اجزاء مواد شیمیایی و کاربرد آن ها :

-        تیتراسیون باز قوی توسط اسید قوی

-        تیتراسیون باز ضعیف (کربنات سدیم) با اسید قوی

-        تیتراسیون سدیم کربنات و مخلوط های حاوی کربنات

-        اندازه گیری ثابت تفکیک اسید ضعیف به روش PH متری

-        تهیه محلول های بافر

-        تیتراسیون اسید ضعیف بوسیله باز قوی

-        اکسایش و کاهش به روش منگانیمتری

-        تعیین سختی آب توسط اتیلن دی آمین تترا استیک اسید

-        اندزه گیری غلظت یک یون با استفاده از روش طیف سنجی

آزمایشگاه تکنولوژی رنگ:

رنگ ها را معمولاً بر اساس خواص آن ها و ساختمان ماده اصلی ( ساختمان شیمیایی) طبقه بندی     می کنند. روش دیگر طبقه بندی رنگ ها بر اساس مصرف آنها در رنگرزی می باشد. روش تکنیک رنگرزی به ساختمان، طبیعت الیاف مورد رنگرزی بستگی دارد. 

در رنگرزی همیشه ساختمان شیمیایی الیاف تعیین کننده رنگ مورد نیاز و تکنیک رنگرزی می باشد.

مباحث آزمایشگاهی:

-        تهیه نمک دو نیتروژنی سولفانیلیک اسید

-        واکنش دو نیتروژنی کردن تهیه متیل اورانژ

-        تهیه رنگ نارنجی II و آزمایشهای تکمیلی روی رنگهای آزوئی

الیاف ماده اصلی تشکیل دهنده نخ می باشد. ساختمان مولکولی و خواص فیزیکی الیاف متاثر از یکدیگر می باشند. هر ماده متشکل از اتم هایی است که این اتم ها به وسیله نیروهای جاذبه داخلی " پیوند" با قدرت های متفاوت به هم متصل شده اند. در حقیقیت فرم قرار گرفتن اتم ها با قدرت های متفاوت به هم متصل شده اند. در حقیقت فرم قرار گرفتن اتم ها و قدرت نیروهای جاذبه آن ها است که به عنوان مشخص کننده خواص فیزیکی هر جسم شناخته شده اند.

الیاف به علت فرم خاص مولکولی مشخصات فیزکی ویژه ای دارند که تا حدی متفاوت از بقیه مواد و اجسام می باشد. آشنایی با این خواص فیزیکی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد.

الیاف در یک صفت یا خاصیت فیزیکی مشترک هستند و این صفت مشترک که باعث ایجاد شکل لیف می گردد نسبت بسیار زیاد بین طول و کلفتی (ضخامت) هر لیف می باشد. این نسبت برای بسیاری از الیاف زیاد بوده و اکثراً بیش از 1000 می باشد.

مباحث آزمایشگاهی:

-        اندازه گیری طول الیاف

-        اندازه گیری نمره الیاف (ظرافت الیاف)

-        اندازه گیری و حد تجعد لیف پشم

-        تعیین رسیدگی الیاف پنبه به روش میکروسکوپی

-        اندازه گیری درصد تورم عرض الیاف

-        اندازه گیری رطوبت الیاف

-        اندازه گیری نخ، پارچه و....

آزمایشگاه کنترل کیفی:

مباحث آزمایشگاهی:

-        اندازه گیری نمره نخ چله، پود زیر، پود رو، خامه و 0000

-        اندازه گیری تاب نخ

-        اندازه گیری ضخامت فرش

-        اندازه گیری رجشمار فرش

-        سنجش مقاومت فرش در برابر بار استاتیکی

-        سنجش مقاومت پاخوری فرش

-        اندازه گیری مقاومت گره فرش در برابر نیرو

-        سنجش مقاومت رنگ منسوج در برابر سایش

-        سنجش طول ساق گره فرش

-        سنجش مقاومت فرش در برابر سایش